Kazimierz Nowak schreef tijdens zijn reis meer dan duizend brieven naar zijn vrouw. Die zijn voor een groot deel bewaard en gebundeld. Ze geven een ander beeld van de man en de reis omdat we er de emotionele en praktische zorgen uit kunnen aflezen die bij zijn exploot kwamen kijken. Maar ook de liefde voor zijn gezin. En voor God. Deze brief schreef hij vanuit Brazzaville. Kazimierz had net zijn boottocht over de Kongostroom achter de rug, en bereidt zich voor op een nieuw avontuur waarvoor hij (terug) een fiets koopt en een jachtgeweer.
Brazzaville, Frans Equatoriaal-Afrika. 20 september 1935
Liefste Maryśka!
In Godsnaam! Vandaag schrijf ik je vanuit een hotel en ben ik niet langer in Belgisch Congo. Deze ochtend, rond tien uur, ben ik de grens van Frans-Afrika overgestoken. Nu valt de avond en ik heb bijna alles al geregeld, behalve het afhalen van mijn wapen bij het douanedepot. Daarvoor heb ik wel al een vergunning.
Het maakt me vrolijk dat ik de laatste echte grens overschreden heb, want nu zijn die andere grenzen van de afzonderlijke Franse kolonies nog maar een kleinigheid. Ik kan je nu niet honderduit schrijven over mijn reisplannen of over mijn indrukken, want ik zit echt krap qua tijd. Het is al bijna middernacht en morgenochtend wacht me nog een hoop geregel. Misschien lukt het me een jachtvergunning te kopen en misschien ruil ik zelfsmijn karabijn in voor een tweeloop wat voor mij een wereld van verschil zou betekenen.
Ik wilde liefst vanochtend al de wildernis in trekken, maar het ziet er naar uit dat ik zelfs morgen tijd te kort zal komen om hier weg te raken uit de hoofdstad van Frans Equatoriaal-Afrika (afgekort heet die Franse kolonie „A.E.F.” en zo zal ik er naar jou over schrijven).
Ik wil je dus alleen kort informeren dat ik de grens overgestoken ben en morgen of overmorgen de wildernis in trek naar Fort Rousset, op zo’n 500 kilometer hiervandaan langs een verschrikkelijk moeilijke weg. Er zijn daar leeuwen en ik zal zeer interessante gebieden doorkruisen! Maar het wordt ook heel moeilijk en ik weet echt niet wanneer ik de etappe achter de rug zal hebben. In elk geval houd ik er rekening mee dat ik pas over een maand in Fort Rousset zal zijn, dus schrijf je antwoord op deze brief nog naar het adres: Fort ROUSSET enz. En stuur zelfs je latere brieven ook nog maar naar daar, riskeer het maar.
Post van jou is voor mij een grote hulp. Maar denk eraan, Maryś: vóór mij ligt wild, primitief Afrika. Onze brieven zullen te voet worden vervoerd, of in de prauwen van de inboorlingen reizen. Zelfs met luchtpost zal het misschien een maand duren of meer voor ze me bereiken. Alles hangt af van hoe de verbindingen zullen zijn. Maak je geen zorgen om me, God is goed, vraag Hem om hulp voor mij, om een goede gezondheid. Vooral die gezondheid zal nodig zijn! Woestijnen, wildernis, wouden en moerassen: het wordt moeilijk, en ik mag me niet forceren, we zijn hier op de evenaar! Trouwens, ik wil veel zien, ik wil gaan jagen, fotograferen en mijn tijd goed besteden.
Het is mogelijk dat de volgende brief pas over een maand, misschien zelfs 2 maand, aankomt. Wees gerust, ik zal elke gelegenheid aangrijpen om een teken van leven te geven!
Informeer me, schrijf me via luchtpost in de mate van het mogelijke. Ik heb nood aan je bemoediging en aansporing. Vertel me wat er waar te publiceren valt, en waar er materiaal ontbreekt. Ik kus je stevig. Gisteren kreeg ik via luchtpost je lieve brief nr. 170 (ontbreken nog 167, 8, 9). Hij deed er 9 dagen over. Luchtpost gaat dus elke week! Gisteren heb ik 3 aangetekende zendingen van kranten, je brieven , oude kaarten etc. verzonden. Ze zullen aankomen eind oktober, rond de 20ste, 30ste. Er zit vanalles tussen, maar niets dringendss, behalve de inhoudsopgave voor [het blad] „Naokoło Świata” [De wereld rond]. Een interessante zaak met „Przewodnik”, maar die heeft heel wat van mijn brieven uit maart 1932 weggelaten. Wanneer gaan die in druk? Dat ze niet verloren gaan! Denk eraan! En wat Mróz zal afdrukken, vermeld je niet, maar dat is wel belangrijk, daar mag niks ontbreken. Gisteren heb ik een nieuw artikel verzonden en morgen schrijf ik er nog een.
Wat geld betreft, hou ik me voorlopig overeind. Ik heb niet te veel, maar zend me niets, ik moet het zien te redden, zolang het kan. Ik heb een splinternieuwe fiets gekocht, een hoop geld, maar ik heb de „MARYŚ” verkocht voor 550 fr, bovendien heeft die overschrijving van Stomil veel geholpen. Ik had ook nog andere inkomsten. Voor een Belgische frank kreeg ik maar 51centimen, hetzij voor 1000 Belg. frank 510 Franse, terwijl de prijzen hier gelijk zijn aan die in Congo. Dat is pijnlijk, maar wat doe je eraan? Ik heb in elk geval meer dan 20 pond, omgerekend, en in de wildernis zal ik niet veel uitgeven, want dat kun je daar nergens. Hoe groter onze geldreserve, hoe beter! Ze kan me redden, in elk geval reken ik erop. Maar als je echt nood zou hebben, denk dan niet aan mij, ik zal me wel redden. Als ik schrijf dat je de reserve moet houden, dan bedoel ik dat ze niet verloren mag gaan maar je moet niet onnodig je leven in gevaar brengen.
Gewone brieven kun je zenden naar BANGUI enz. Ook kranten, maar stuur de luchtpost nog niet naar Bangui, tot ik Fort ROUSSET bereik en je uit dat fort mijn brief per vliegtuig krijgt! Trouwens, wacht met de verzending van gewone post tot 10 of 15 oktober. Bangui kan ik pas bereiken tegen eind november, het ligt ongeveer 1200 km hiervandaan! Vlak daarvoor kun je films van Perutz bestellen voor een Contax, maar stuur ze aangetekend, 2 keer telkens 6 rolletjes voor 36 foto’s! (niet s anders!) in twee zendingen!
Als een brief wordt geadresseerd naar Fort Rousset en ik daar niet ben, zal hij me achterna gestuurd worden, dat fort ligt bijna op de evenaar! Geef de kinderen een kus van me en aai ze zacht, ik antwoord hen niet, maar ik kom tijd en mentale ruimte te kort. Groet Nusia en gemeenschappelijke bekenden. Uit de wildernis zal ik veel schrijven!
Vandaag alleen maar dit.
Voorlopig adres: Fort Rousset enz., alleen maar luchtpost! Nadien vanaf 10, 15 okt. zend je per gewone post : naar Bang[u]i, en per avion kun je via Fort Rousset bereiken tot 15, 20 okt. Wees niet overdonderd door mijn vraag over de post, het is de enige hulp waar ik om vraag en mocht je hierop besparen zou je me die enige steun ontnemen.
Hou rekening met onregelmatige correspondentie, want van bij jou zijn er slechtere verbindingen dan naar jou toe. De wildernis blijft toch de wildernis! Ik kus je uit alle macht en streel je zacht, let op je gezondheid en denk eraan: Jij komt op de eerste plaats! Samen met God! Veel, veel kussen. Je Kazimierz.
Vlak vóór verzending: Ik heb een nieuw wapen. Tweeloop kaliber 12, ik ben heel blij. Ik heb een jachtvergunning, maar dat kostte een hoop geld!
Er woedt een storm en het giet, zoals het alleen maar regent bij de evenaar. Ik zie geen hand voor ogen. Het regenseizoen is begonnen, er komt nog meer regen, maar zo wil God het! Morgen is het zondag, het komt me niet gelegen, maar moeilijk gaat ook! Deze brief gaat morgen met het vliegtuig, en is over 8 dagen in Poznań! O! was ik maar de brief! Ik dank je nogmaals voor je lieve brief nr. 170, de volgende post kan ik pas afhalen in Fort Rousset.
Ik kus je een miljoen keer en geef jullie over aan Gods zorg, jullie vader, man en zwerver, Kazimierz
